Ուսուցիչների նվազագույն աշխատավարձը՝ 108 հազար դրա՞մ․ հաշվարկման կարգը և շրջանառվող քննադատությունները

Այս տարվա օգոստոսին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ քննարկման ժամանակ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Արայիկ Հարությունյանը հայտարարեց, որ, ամենայն հավանականությամբ, 2020 թ․ հունվարի 1-ից հանրապետությունում 108 հազար դրամից ցածր վարձատրվող ուսուցիչ չի լինի։

Իսկ արդեն սեպտեմբերի 1-ին 10-ը տոկոսով բարձրացան ուսուցիչների աշխատավարձերը։

Աշնանն արդեն Արայիկ Հարությունյանը հայտարարեց, որ նվազագույն դրույքաչափը  սահմանվելու է 108 հազար դրամ, իսկ հոկտեմբերի 31-ին կառավարությունն ընդունեց համապատասխան որոշումը։ Սա, սակայնս չի նշանակում, որ բոլոր ուսուցիչները կստանան նվազագույնը 108 հազար դրամ աշխատավարձ։

«Փաստերի ստուգման հարթակն» ուսումնասիրել է ուսուցիչների վարձատրության մեխանիզմները և օրինաչափությունը։

Քանի՞ ուսուցիչ կստանա նվազագույնը 108 հազար դրամ աշխատավարձ

Ուսուցիչների և, առհասարակ, մանկավարժական գործունեություն իրականացնող անձանց վարձատրության համակարգը տարբերվում է այլ ոլորտներից։ Ուսուցիչների աշխատավարձը հաշվարկվում է դրույքաչափով, իսկ դպրոցները ֆինանսավորվում են՝ ըստ սովորողների քանակի։ Յուրաքանչյուր դպրոց ինքն է որոշում իր ուսուցիչների վարձատրության չափը՝ հիմք ընդունելով սահմանված նվազագույն աշխատավարձը։ 

Մեկ ամբողջական դրույքով վարձատրվում են շաբաթական 22 դասաժամ ունեցող ուսուցիչները։ Սրան առավել մանրամասն կանդրադառնանք քիչ ուշ։

Այսպես, ըստ ԿԳՄՍՆ տվյալների՝ հանրապետության հանրակրթական ուսումնական հաստատություններում ներկայում աշխատում է 31,371 ուսուցիչ։ Դպրոցների վարչական և ուսումնաօժանդակ աշխատակիցների թիվը 3305 է։ Սակայն ուսուցիչներից միայն 11800-ն է աշխատում մեկ ամբողջ դրույքով։ Հետևաբար՝ սահմանված նվազագույն 108 հազար դրամ աշխատավարձը կստանա գրանցված ուսուցիչների 38 տոկոսը։ Դրույքաչափերի բարձրացումը, բնականաբար, ենթադրում է, որ մյուս ուսուցիչների աշխատավարձերը ևս որոշ չափով կբարձրանան, սակայն նախարարի նշած 108 հազարը կստանան, թերևս, միայն մեծ թվով աշակերտներ ունեցող դպրոցների ուսուցիչները։ 

Ուսուցչի աշխատավարձի հաշվարկման մեխանիզմը

Հանրապետության հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների բյուջեն, այդ թվում՝ աշխատանքի վարձատրության համար հատկացվող գումարները, հաստատվում են պետական բյուջեի ընդունումից հետո մինչև մեկ ամսվա ընթացքում՝ ԿԳՄՍՆ և  Ֆինանսների նախարարության համատեղ որոշմամբ։

Ուսուցչի աշխատավարձի դրույքաչափը՝ մեկ դասաժամի համար 10 տոկոս բարձրացումից հետո, տատանվում է 4576-12,100 դրամի սահմաններում (նախկինում՝ 4160-11,000)։ Մեկ ամբողջ դրույքի՝ 22 դասաժամի համար նրա աշխատավարձը կարող է կազմել 100 հազարից 266 հազար դրամ։

Այսպես, համաձայն ընդունված նախագծի, դրույքաչափերի՝ 10%-ով բարձրացման համար կառավարությունը հատկացրել է շուրջ 1,7 մլրդ դրամ։

Պետք է հաշվի առնել նաև, որ ուսուցիչների ժամաքանակները, հետևաբար՝ նաև աշխատավարձերը, ձևավորվում են դպրոցում, իսկ դպրոցներն էլ վարձատրվում են ըստ  աշակերտների քանակի։ Հետևաբար, կախված տվյալ դպրոցի ֆինանսավորումից՝ կարող են տարբեր լինել նաև տարբեր դպրոցների նույն ժամաքանակն ունեցող ուսուցիչների վարձատրության չափերը։ Այսպես, հանրապետության գրեթե բոլոր դպրոցներում առկա է վարձատրության սեփական հաշվարկ, ուստի հստակ հաշվել, թե քանի ուսուցիչ որքան աշխատավարձ է ստանում, հնարավոր չէ։

Նշենք, որ աշխատավարձերի չափի տարբերությունը կապված է ուսուցիչների որակավորման աստիճանից և աշխատանքային ստաժից։ Ըստ այդմ՝ սահմանվում է որակավորման 4 տարակարգ։ Որակավորման տարակարգ ստանալու համար մասնագետներն անցնում են համապատասխան վերապատրաստում։ Արայիկ Հարությունյանն այս տարվա սկզբին ասում էր, որ նախատեսվում է ներդնել նոր համակարգ, որ հատուկ վերապատրաստում անցնող ուսուցիչների աշխատավարձը 50 տոկոսով կբարձրանա։

Դրույքի նվազագույն շեմը սահմանելով 108 հազար դրամ, փաստացի, կառավարությունը ուսուցիչների միջին աշխատավարձը բարձրացրել է ևս 8 տոկոսով։ 

Ի դեպ, աշխատավարձերի բարձրացման երկու շրջաններն էլ վերաբերում էին միայն հանրակրթական դպրոցներում աշխատող մանկավարժներին, վարչական և ուսումնաօժանդակ աշխատակիցների աշխատավարձերը չեն բարձրացել։

Հատկանշական է, որ աշակերտների քանակով դպրոցների ֆինանսավորման համակարգի փոփոխության մասին խոսում էր նաև ԿԳ նախկին նախարար Լևոն Մկրտչյանը։ 2017-ին քննարկվում էր ուսուցիչների աշխատավարձի դրույքաչափը դարձնել նվազագույնը 110 հազար դրամ։ Ֆինանսավորման նոր համակարգը ներդնել նախատեսվում էր  2019 թվականից։

Ինչպե՞ս են ֆինանսավորվում դպրոցներն ըստ աշակերտների քանակի

Ըստ աշակերտների թվի ֆինանսավորման բանաձևի՝ 2018-ին տարեկան կտրվածքով մեկ սովորողի համար հաշվվում էր 124 հազար դրամ, որը, կախված դասարանից, դպրոցի տեղադրման վայրից կամ այլ պայմաններից, կարող է բազմապատկվել որոշակի գործակիցներով։ Տարրական դասարանների սովորողների դեպքում, օրինակ, գործակիցը 0,8 էր։ 

Դպրոցի տարեկան բյուջեն հաշվելու համար այս թիվը բազմապատկվում է սովորողների ընդհանուր թվով, գումարվում աշխատանքային օրերի քանակին, տարրական դասարանների աշակերտներին սննդով ապահովելու համար տրամադրվող գումարին և սոցիալապես անապահով ընտանիքների երեխաների դասագրքերի վճարը փոխհատուցելու համար տրամադրող գումարին։ Դպրոցներին տրամադրվում է նաև  հաստատության պահպանման ծախսերի նվազագույն գումար` մինչև 100 աշակերտ ունեցող դպրոցների համար` 19 միլիոն դրամ, որը ներառում է նաև ոչ ուսուցչական անձնակազմի աշխատավարձերը։ Մինչև 300 աշակերտ ու 301 և ավելի աշակերտ ունեցող հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների համար այս գումարը բաղկացած է 2 մասից` պահպանման ծախսերից` մոտ 3 միլիոն դրամ, և ոչ ուսուցչական անձնակազմի աշխատավարձի տարեկան ֆոնդից։

2020 թ․ համար սահմանված բանաձևով նախատեսվում է թերհամալրված դպրոցների ֆինանսավորումը կազմակերպել ոչ միայն ըստ աշակերտների թվի, այլ նաև ըստ դասարանների քանակի։ Այսպես՝ եթե մեկ դասարանի խտությունը թույլատրելի առավելագույն շեմի կեսից պակաս է, դպրոցները կֆինանսավորվեն ըստ դասարանների։

Այսպիսով, 2019 թվականի ուսուցիչների վարձատրության մեխանիզմների բարդությունը թույլ չի հստակ պարզել՝ քանի ուսուցիչ կստանա սահմանված նվազագույն շեմին հասնող կամ դրանից ավելի աշխատավարձ, ինչը թյուրըմբռնումների առիթ  է դարձել։ 

Անի Ավետիսյան