AstraZeneca. պատվաստանյութի մասին միջազգային ուսումնասիրությունները

Սոցիալական ցանցերում և լրատվամիջոցներում չեն դադարում իրարամերժ տեղեկություններ տարածվել նոր տեսակի կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերի` հատկապես բրիտանա-շվեդական AstraZeneca-ի մասին:

Այս պատվաստանյութի վերաբերյալ տարածաշրջանում աղմուկը հատկապես սաստկացավ, երբ մարտի 19-ին Վրաստանում անաֆիլակտիկ շոկից (ծանր ալերգիկ ռեակցիա) մահացավ մի բուժքույր, որը պատվաստվել էր AstraZeneca-ով։ 

Համացանցում պարբերաբար լուրեր են տարածվում տարբեր երկրներում այս պատվաստանյութի արգելման և դրա կողմնակի ազդեցությունների վերաբերյալ, որոնք, սակայն, հաճախ չեն համապատասխանում իրականությանը։ 

Քանի որ Հայաստանը նույնպես ներկրել է AstraZeneca-ի պատվաստանյութի խմբաքանակ, և ապրիլի 13-ից արդեն կորոնավիրուսի դեմ պատվաստումները կսկսվեն, «Փաստերի ստուգման հարթակը» որոշեց ուսումնասիրել, թե ինչ պատճառներով են ժամանակավորապես արգելել կիրառել այս պատվաստանյութը, և ինչ եզրակացությունների են հասել մասնագետներն այն ուսումնասիրելուց հետո:

 AstraZeneca-ի պատվաստանյութը

AstraZeneca-ի պատվաստանյութը (նաև Vaxzevria) ստեղծել են համանուն բրիտանա-շվեդական ընկերությունը և Օքֆսորդի համալսարանի գիտնականները: 

Պատվաստանյութը ստեղծելիս գիտնականները վերցրել են սովորական ադենավիրուսը, որը առաջացնում է հարբուխ շիմպանզեների մոտ, և դրան ավելացրել կորոնավիրուսի գենետիկ կոդից մասնիկ: Այն սկսել է կիրառվել 2020 թվականի վերջին և այս պահի դրությամբ գործածվել է 118 երկրում:

Ըստ 2021 թ. մարտի 25-ին ընկերության հրապարակած ուսումնասիրության (ԱՄՆ)՝  այն 76 տոկոսով արդյունավետ է սիմպտոմատիկ COVID-19-ի դեմ: Պատվաստվելու դեպքում այն 100 տոկոսով բացառում է, որ հիվանդությունը կանցնի ծայրահեղ ծանր վիճակով կամ հոսպիտալացման սուր անհրաժեշտություն կլինի:

Պատվաստանյութը 85 տոկոսով արդյունավետ է 65 տարեկան և դրանից բարձր տարիքի անձանց դեպքում՝ ընդդեմ սիմպտոմատիկ հիվանդության: 

AstraZeneca-ի պատվաստանյութի կիրառման ժամանակավոր կասեցումը

Մարտի սկզբին մի շարք երկրներում AstraZeneca-ի կիրառումը ժամանակավորապես կասեցվեց՝ դրա ընդունումից կարճ ժամանակ անց որոշների մոտ թրոմբերի առաջացման պատճառով։

Ավստրիայում մարտի 7-ին հայտարարվեց, որ պատվաստանյութի ընդունումից հետո 49-ամյա կին է մահացել արյան մակարդելիության սուր խանգարման արդյունքում, իսկ մեկ այլ՝ 35-ամյա անձի մոտ թրոմբ էր առաջացել թոքերում, բայց դեպքը մահացու չէր եղել: Մարտի 10-ին Դանիայում իշխանությունները հայտնեցին, որ պատվաստանյութի ընդունումից հետո մեկ անձի մոտ թրոմբ է առաջացել, և վերջինս մահացել է:

Պատվաստանյութի կիրառումը դադարեցվեց 18 երկրում, այդ թվում՝ Գերմանիայում, Ֆրանսիայում, Իտալիայում, Իսպանիայում, Նիդերլանդներում, Դանիայում, Նորվեգիայում, Շվեդիայում և այլ երկրներում:

Մարտի 18-ին Դեղերի եվրոպական գործակալությունն ուսումնասիրությունից հետո հայտարարեց, որ պատվաստանյութի օգտակարությունն ընդդեմ կորոնավիրուսի (որն ինքնին կարող է մահացու թրոմբոզի պատճառ դառնալ) գերազանցում է կողմնակի ազդեցության ռիսկը: Բացի այդ, ըստ ուսումնասիրության, պատվաստանյութն ուղղակիորեն կապված չէ այն ընդունողների մոտ թրոմբոզի աճի հետ:

Գործակալությունը նաև հայտնում էր, որ մարտի 16-ի դրությամբ Եվրոպայում AstraZeneca-ով պատվաստվել էր արդեն 20 միլիոն մարդ, սակայն թրոմբերի առաջացման միայն 25 դեպք է գրանցվել։ 

Մարտի 19-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը ներկայացրեց սեփական հետաքննության արդյունքները: Ըստ դրա՝ AstraZeneca-ի պատվաստանյութը շարունակում է ունենալ վարակը կանխելու և մահերը կրճատելու հսկայական ներուժ, իսկ դրանով պատվաստվելը չի նպաստել թրոմբոզի տարածվածության ընդհանուր աճին։

«Թրոմբոէմբոլիայի հաճախ առաջացման մասին եղած տվյալները չեն գերազանցում այդպիսի պաթոլոգիական պայմանների առաջացման դեպքերի ակնկալվող քանակը: Դրանք կարող են առաջանալ նաև COVID-19 հիվանդության արդյունքում: Պատվաստումից հետո թրոմբոզի դեպքերը սպասվածից ցածր են»,- նշված է ԱՀԿ-ի եզրակացության մեջ:

Ինչ վերաբերում է Եվրոպայում արձանագրված դեպքերին, երբ թրոմբն առաջացել էր գլխուղեղում, ԱՀԿ-ն չէր հայտնաբերել որևէ կապ դրանց և պատվաստման միջև: 

Պատվաստանյութը կրկին օգտագործվում է

Դեղերի եվրոպական գործակալության հետազոտությունից հետո եվրոպական երկրների մեծ մասում պատվաստանյութի կիրառումը վերսկսվեց:

Գերմանիայում, օրինակ, որոշում է կայացվել, որ AstraZeneca-ով կթույլատրվի միայն 60-անց քաղաքացիների պատվաստումը: Մարտի 31-ին հենց այս պատվաստանյութի առաջին դեղաչափն է ընդունել Գերմանիայի նախագահ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերը: 

Հյուսիսային Եվրոպայի երկրներում, սակայն, արձագանքը միանշանակ չէր: Ֆինլանդիայում, Շվեդիայում և Իսլանդիայում AstraZeneca-ի կիրառումը թույլատրվում է միայն մեծահասակների համար, իսկ Դանիայում և Նորվեգիայում այն չի կիրառվելու առնվազն մինչև ապրիլի կեսերը:

Ապրիլի 7-ին արդեն Դեղերի եվրոպական գործակալությունը հրապարակեց երկրորդ եզրակացությունը, ըստ որի՝ արյան թույլ թրոմբոցիտներով պայմանավորված արտասովոր մակարդուկները AstraZeneca-ի հազվադեպ կողմնակի ազդեցություններից են: Սակայն կազմակերպությունը վերահաստատում է, որ պատվաստանյութի օգտակարությունը գերազանցում է կողմնակի ազդեցությունից առաջացած բարդությունները: 

Պատվաստումից հետո թրոմբոզների առաջացման խնդիրը շարունակվում է ուսումնասիրվել գիտնականների կողմից:

Ինչ պատվաստանյութեր է ձեռք բերել Հայաստանը

COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութի ձեռքբերման նպատակով Առողջապահության նախարարությունը 2020 թ. սեպտեմբերին միացել է COVAX FACILITY նախաձեռնությանը, որը համակարգում են Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը և այլ միջազգային կառույցներ: Հարթակի նպատակն է «COVID-19 պատվաստանյութերով ապահովել առավել կարիքավորներին՝ անկախ նրանից, թե ովքեր են և որտեղ են ապրում»:

AstraZeneca ընկերության պատվաստանյութի առաջին խմբաքանակը՝ 24 հազար դեղաչափ, Հայաստան է ներկրվել 2021 թ. մարտի 28-ին:

Ապրիլի 12-ին կայացած ասուլիսի ընթացքում Առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը հայտնել է, որ ավարտին է հասցվում ամերիկյան Novavax պատվաստանյութի ձեռքբերումը: Հայաստանը Չինաստանի կառավարության հետ ունի նախնական համաձայնություն՝ դոնորության շրջանակում Հայաստանին պատվաստանյութ տրամադրելու վերաբերյալ:

Բացի այդ, Հայաստանը երկկողմանի պայմանագրեր ունի ՌԴ-ի հետ, և արդեն իսկ կնքված պայմանագրի արդյունքում Հայաստան է բերվել Sputnik V  պատվաստանյութի 15 հազար դեղաչափ, որը նախատեսված է 7500 հոգու համար։ 

Առողջապահության նախարարության որոշման համաձայն՝ AstraZeneca-ի դեղաչափեր կարող են ստանալ միայն 65 և բարձր տարիքի քաղաքացիները, 55-ից բարձր բուժաշխատողները և քրոնիկ հիվանդները, ինչպես նաև սոցիալական խնամքի կենտրոնների բնակիչները և աշխատակիցները:

18-54 տարեկան բուժաշխատողները, ինչպես նաև մինչև 54 տարեկան քրոնիկ հիվանդները, սոցիալական խնամքի կենտրոնների բնակիչներն ու աշխատակիցները կստանան Sputnik V-ի դեղաչափեր:

Այսպիսով, թեև մարտի սկզբին մի շարք երկրներ ժամանակավորապես դադարեցրել էին AstraZeneca-ի կիրառումը, հետագա ուսումնասիրությունները պարզել են, որ պատվաստվածներից միայն չնչին մասի մոտ է առաջանում թրոմբոզ, և դրա օգտակարությունը գերազանցում է կողմնակի ազդեցությունից առաջացած բարդությունները: 

Լուսինե Ոսկանյան

[easy-social-share buttons="facebook,twitter,vk,telegram" counters=1 style="icon" point_type="simple"]