ՓԱՍՏԱՉԱՓ
Խոշորացույց
Թիվ-թվանք
Տեսանյութեր
հյ
ру
en
«Փաստերի ստուգման հարթակը» ներկայացնում է վերջին օրերի ընթացքում տարածաշրջանի և միջազգային փաստեր ստուգողների ուշագրավ բացահայտումները:
Տարածաշրջան
Վրաստանյան Factcheck.ge-ն ստուգել է սոցցանցերում տարածված մի գրառում, ըստ որի՝ հայտնի GQ ամսագրի վարկածով «տարվա տղամարդ» կին է ճանաչվել (Man of the year, խմբ. — անգլերենից Man բառը կարող է թարգմանվել թե՛ որպես տղամարդ, թե՛ որպես մարդ): Գրառման հեղինակը նաև նշում է. «Այս կինը իրեն կին չի ընդունում, ոչ բինար է իրեն համարում: Նա իրեն կին կամ տղամարդ չի համարում, իսկ նրա (խմբ. — she) դերանվան փոխարեն օգտագործում է նրանք դիմելաձևը (խմբ. — they)»:
Վրաստանցի փաստեր ստուգողները պարզել են, որ GQ-ի Man of the year («Տարվա մարդ») անվանակարգը միայն տղամարդկանց համար չէ, և 2009 թվականից ի վեր մի քանի կանայք ստացել են այն մրցանակը: Օրինակ՝ 2021 թվականին բրիտանական GQ-ն «Տարվա մարդ» մրցանակը տվել էր 18 մարդու, այդ թվում՝ 5 կնոջ և 13 տղամարդու: Այս տարի մրցանակը ստացել է Էմմա Դ’Արսին՝ «Վիշապի տունը» սերիալում դերակատարման համար:
Ղազախստանյան factcheck.kz-ը ստուգել է սոցցանցերում լայնորեն տարածված լուրը, թե Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևն ընդգրկվել է աշխարհի 500 ամենաազդեցիկ մուսուլմանների ցուցակում։ Ղազախստանցի փաստեր ստուգողները պարզել են, որ տեղեկությունը ճիշտ է: Ռազմավարական հետազոտությունների թագավորական իսլամական կենտրոնի վարկանիշի համաձայն՝ Տոկաևը 2022 թվականին իսկապես ընդգրկվել է «աշխարհի 500 ազդեցիկ մուսուլմանների» ցուցակում։
Ռուսաստանյան Проверено-ն ստուգել է լայնորեն տարածված կարծիքը, թե Ադոլֆ Հիտլերը Գերմանիայում իշխանության է եկել ժողովրդավարական գործընթացների արդյունքում: Ռուսաստանցի փաստեր ստուգողները գտել են, որ իրականում դա ճիշտ չէ: 1932 թվականից սկսած ընտրությունները Գերմանիայում անց էին կացվում նացիստական զինված խմբերի կողմից հրահրված փողոցային բռնությունների պայմաններում։ Ինքը՝ Հիտլերը, երբեք չի կարողացել խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում կառավարություն ձևավորել՝ չստանալով դրա համար անհրաժեշտ մեծամասնությունը։ Նա իշխանության է հասել ընտրողների ահաբեկման, կառավարական ինտրիգների և խորհրդարանի հավանությանը չարժանացած արտակարգ հրամանագրերի արդյունքում, որոնք ընդունել էին Հիտլերին նախորդող իշխանությունները:
Աշխարհ
Ամերիկյան Politifact-ը ստուգել է ԱՄՆ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփի՝ նոյեմբերի 15-ին Ֆլորիդայում արած պնդումը, թե առաջիկա 200-300 տարում օվկիանոսի մակարդակը կբարձրանա 3.2 մմ-ով:
Թրամփը քննադատում էր համաշխարհային հանրությանը, որը ավելի շատ քննարկում է բնապահպանական խնդիրները, որոնք միայն մի քանի դարերի ընթացքում հետևանքներ կունենան, սակայն չի խոսում միջուկային զենքերից: Իրականում, սակայն, ըստ ամերիկացի փաստեր ստուգողների, Թրամփի ներկայացրած թիվը սխալ է: Ըստ ԱՄՆ Օվկիանոսների և մթնոլորտի ազգային վարչության՝ 2100 թվականին ԱՄՆ-ում ծովի մակարդակը 61 սմ-ով ավելի բարձր կլինի, քան 2000 թվականին․ սա այն դեպքում, եթե հնարավոր լինի նվազեցնել գազային արտանետումների քանակը: Ազգային օվկիանոսային ծառայության կանխատեսմամբ՝ 2020-ից 2050 թվականներին ԱՄՆ-ի ափամերձ գոտում ծովի մակարդակը միջին հաշվով կբարձրանա 25-30 սմ-ով:
Բրիտանական Reuters-ի փաստեր ստուգող թիմը ստուգել է համացանցում, այդ թվում՝ հայտնի աստղերի կողմից տարածված տեղեկությունը, թե Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում արդեն 15,000 մարդ մահապատժի է դատապարտվել սեպտեմբերի 13-ին Բարոյականության ոստիկանության կողմից 22-ամյա Մահսա Ամինիի սպանությունից հետո սկիզբ առած բողոքի ցույցերին մասնակցելու համար: Նոյեմբերի 14-ին Iran Human Rights ոչ կառավարական կազմակերպությունը, վկայակոչելով պաշտոնական հաղորդագրությունները, հայտնել է, որ առնվազն 20 ցուցարարների մահապատիժ է սպառնում: Reuters-ը նոյեմբերի 16-ին հայտնել է, որ Իրանում մահապատժի է դատապարտվել երեք ցուցարար:
Նոյեմբերի 14-ի դրությամբ ավելի քան 15,820 ցուցարար բերման է ենթարկվել, ևս 344-ը սպանվել են, հայտնում է HRANA իրավապաշտպան լրատվական գործակալությունը։ Շաբաթվա ընթացքում շատ քաղաքական գործիչներ և աստղեր սոցիալական ցանցերում գրեցին, որ իրանական խորհրդարանը կոչ է արել 15 հազար անձի մահապատժի ենթարկել:
Իրանական կիսապաշտոնական ISNA գործակալությունը հերքեց այդ տեղեկությունը: Այնուհետև BBC-ի լրագրող Քարիմ Շարիֆին նույնպես հայտնեց, որ 15,000 անձի մահապատժի ենթարկելու մտադրության մասին տեղեկությունները կեղծ են:
Ամփոփեց Լուսինե Ոսկանյանը
