Ադրբեջանական քարոզչամիջոցի կեղծիքը․ Եվրոպական հանձնաժողովի կայքում նման հաղորդագրություն չի հրապարակվել

Ադրբեջանական քարոզչական ռեսուրսներից Haqqin.az-ը հուլիսի 28-ին հրապարկված նյութում պնդել է, թե Եվրոպական հանձնաժողովի կայքը հրապարակել, ապա արագ հեռացրել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքականությունը քննադատող մի հաղորդագրություն։ 

Բաքվի քարոզչամեքենայի կողմից համակարգվող ռեսուրսն իբրև ապացույց մի նկար է կցել՝ պնդելով, թե այն Եվրոպական հանձնաժողովի կայքից հեռացված էկրանապատկերն է։ 

«Փաստերի ստուգման հարթակը» հատուկ գործիքների միջոցով ուսումնասիրել է էկրանապատկերն ու քարոզչական ռեսուրսի պնդումները և պարզել՝ ադրբեջանական կայքում հրապարակված հաղորդագրությունը կեղծ է։ 

Միևնույն ժամանակ Fip.am-ը հարցում էր ուղարկել ՀՀ-ում Եվրոպական Միության պատվիրակությանը՝ պարզելու, արդյոք նման հաղորդագրություն հրապարակվել է։ Սակայն Հայաստանում ԵՄ պատվիրակությունից հերքել են տեղեկությունը՝ նշելով․ «Եվրոպական հանձնաժողովի կայքում նման հոդված չի հրապարակվել»։

Ի՞նչ է ասում Haqqin.az-ի մտացածին հաղորդագրությունը  

Այսպես, համաձայն Haqqin.az-ի պնդման, Եվրոպական հանձնաժողովն իբրև թե հուլիսի 25-ին հրապարակել, ապա հեռացրել է Փաշինյանին քննադատող մի հաղորդարգրություն։ 

Ուշագրավ է, որ ադրբեջանական ռեսուրսը չնայած թվագրելով «հեռացված» հաղորդագրությունը հուլիսի 25-ին, դրա վերաբերյալ հրապարակում է արել միայն երեք օր անց՝ հուլիսի 28-ին։

Haqqin.az-ի կեղծ էկրանապատկերը

Դրանում ԵՄ-ին ակնհայտորեն ոչ բնորոշ դիվանագիտական լեզվով, իբրև թե, խիստ քննադատության է ենթարկվում Փաշինյանի արտաքին ու ներքին քաղաքականությունը։  Ընդհուպ նշվում է, թե «Եվրոպական միությունը Հայաստանի հետ գործակցության այլընտրանքային ներկայացուցիչներ է դիտարկում»․ ըստ Haqqin.az-ի, ԵՄ-ն մասնավորապես դիտարկում է Հայաստանի եվրոպական կուսակցության նախագահ, երկրի՝ ԵՄ անդամակցության ջատագով Տիգրան Խզմալյանի թեկնածությունը։ 

Ի՞նչ են փաստում որոնողական գործիքները 

FIP.am-ը ուսումնասիրելով Եվրոպական հանձնաժողովի կայքում և ԵՄ այլ ռեսուրսներում հրապարակված պաշոտանական հաղորդագրությունները, պարզել է, որ Հայաստանի վերաբերյալ  վերջին հասանելի հաղորդագրությունը հարապարկվել է հուլիսի 14-ին։ Այն Փաշինյանի՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Անտոնիու Կոշտայի և Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա Ֆոն դեր Լայենի եռակողմ հանդիպումից հետո ընդունված համատեղ հայատարարությունն է, որը հրապարակվել է նաև ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում։ 

Մենք ուսումնասիրել ենք նաև հայաստանյան ու միջազգային մամուլը և չենք հայտնաբերել որևէ հրապարակում «հեռացված» հաղորդագրության մասով։ 

FIP.am-ը ընդլայնված որոնում է իրականացրել նաև Google որոնողական համակարգում (cache:https://ec.europa.eu/`հրամանի ձևաչափը)․ նախ  համակարգի cache-ում, որտեղ որոշ ժամանակ պահպանվում է առցանց բովանդակությունը, եթե անգամ այն փոխվում կամ ջնջվում է, նման հաղորդագրության գոյությունը փաստող ոչ մի տվյալ չի հայտնաբերվել։ Արդյունք չի ապահովել նաև Commission proposes to update the strategy to advance the growing partnership between the European Union and Armenia site:ec.europa.eu հրամանի ձևաչափը։ 

Նշենք նաև, որ քեշավորման որոշակի սահմանափակումներ կան բոլորովին նոր կայքերի կամ robots.txt-ով արգելափակված ռեսուրսների դեպքում։ 

Մենք փնտրեցինք նաև Wayback Machine գործիքի միջոցով, որն արխիվացնում է առցանց ռեսուրսների բովանդակության նախնական կամ փոփոխված տարբերակները։ Մեր որոնումը ցույց տվեց որ այս համակարգում ևս 2025 թվականի հուլիսի 25-ին հանձանաժողովի կայքից որևէ նյութ չի արխիվացրել։

Wayback Machine-ի որոնման արդյունքների արտապատկերումը

Սա նշանակում է, որ կամ այդպիսի էջ երբեք չի ստեղծվել կամ ստեղծվել է, բայց շատ կարճ ժամանակ անց հեռացվել է, և Wayback-ի սերվերները չեն հասցրել այն գրանցել։

Ֆոտոշոփի հետքեր՝ էկրանապատկերի վրա 

Fip.am-ը FotoForensics.com հարթակում Error Level Analysis վերլուծության է ենթարկել  ադրբեջանական ռեսուրսի հրապարակած ցածր որակի լուսանկարը․ գործիքը  բացահայտում է պատկերի այն հատվածները, որոնք փոփոխվել են, փոփոխված կամ տեղադրված տեքստը/տարրերը առանձնանում են՝ դրանք ավելի պայծառ ու ընդգծված են։

Այսպես, ըստ վերլուծության, վերնագիրը՝  «Commission proposes to update the strategy…» և հատկապես «European Union and Armenia» արտահայտություններն ունեն ակնհայտ պայծառություն։ Նույնը վերաբերում է նաև տեքստի գրեթե մյուս հատվածներին՝ օրինակ՝   «Tigran Khzmalyan», «opposition», «arrests», «Church» բառերը, որոնք բոլորն ավելի պայծառ են, քան հարակից բառերը։

Մեկ այլ՝ fakeimagedetector.com հարթակը ևս կասկածում է՝ լուսակնարը կեղծ է, խմբագրված։ 

Էկրանապատկերը՝ fakeimagedetector.com հարթակից

Այսպիսով, ադրբեջանական Haqqin.az քարոզչամիջոցում հուլիսի 28-ին «Еврокомиссия ищет замену Пашиняну: кто может занять его место?» հրապարակված վերնագրով հոդվածում Եվրոպական հանձնաժողովին վերագրվող հաղորդագրությունը կեղծ է։ Fip.am-ը տարբեր գործիքների միջոցով պարզել է, որ ԵԽ-ին վերագրվող ու կայքում հրապարակված նման բովանդակությամբ հաղորդագրությունը պատրաստված է ֆոտոշոփով։

Եվ թեպետ մենք տարբեր գործիքներով պարզել էինք, որ դա կեղծ է, այդուհանդերձ հարցում էինք ուղարկել Հայաստանում ԵՄ պատվիրակությանը, որտեղից նույնպես հերքել են այդ բովանդակությամբ հոդվածի հրապարակումը ԵԽ կայքում։

Նանե Մանասյան